Những năm đầu thế kỷ21 ghi nhận nhiều thành tựu khoa học nổi bật trong lĩnh vực y tế. Giới khoa họcnhận định, đây là những thành tựu y học tiềm năng của những thập kỷ tới và ngàynay đã có những công trình được áp dụng vào thực tiễn và đạt được thành công.
Lập trình tế bào dathành tế bào não
Tại Viện Nghiên cứuGladstone (Mỹ) sự thành công của phương pháp tái lập trình tế bào đã mở ranhiều tiềm năng ứng dụng mới và hứa hẹn sẽ giúp các nhà khoa học tạo ra nhiềuloại tế bào mô khác nhau đơn giản chỉ từ tế bào da.
Bất thường gen hiếmgặp gây bệnh già trước tuổi.Thay vì sử dụng cáctế bào gốc để phát triển thành các tế bào thuộc các cơ quan khác nhau trong cơthể, giới khoa học giờ đây đã có thể tái lập trình cho các tế bào da để biếnchúng thành những loại tế bào khác nhau, trong đó có tế bào não - một trongnhững loại tế bào có cấu trúc phức tạp và quan trọng trong cơ thể. Tiến xa hơn,nghiên cứu này sẽ góp phần ứng dụng trong việc điều trị các dạng bệnh do thoáihóa chức năng tế bào não bộ, bao gồm chứng bệnh Alzheimer, chứng suy giảm haymất trí nhớ ở người cao tuổi.
Tại Phòng thí nghiệmở Gladstone,Mỹ, GS.TS. Yadong Huang - người trực tiếp tham gia quá trình tái lập trình tếbào da thành tế bào não cho biết, họ đã đưa các gen đơn lẻ có tên gọi Sox 2 vàotrong tế bào da của những con chuột thí nghiệm và tế bào da của con người.Trong vòng vài ngày, các gen này bắt đầu kích thích quá trình tái lập trình cấutrúc các tế bào da và biến chúng trở thành các tế bào gốc tạo nên tế bào não ởgiai đoạn nguyên sơ. Chúng được gọi là các tế bào gốc thần kinh (neural stemcells – iNCs). Ở giai đoạn tiếp theo, các tế bào iNSCs tiếp tục phát triển vàđổi mới, chúng nhanh chóng trở thành các tế bào não trưởng thành và có khả năngtruyền nhận tín hiệu điện não. Chỉ trong vòng một tháng, các tế bào não trưởngthành phát triển thành một hệ thống các tế bào giống như cấu trúc truyền nhậntín hiệu trong não.
Nghiên cứu này củaViện Nghiên cứu Gladstoneđã được thử nghiệm thành công và tạo ra nhiều tế bào não trong phòng thí nghiệmnhằm phục vụ cho mục đích thử nghiệm thuốc, qua đó tìm ra những loại thuốc cóảnh hưởng tới hệ thần kinh của con người. Các nhà khoa học tại Trường đại họcCalifornia, San Francisco (Mỹ) đánh giá cao thành quả nghiên cứu này, không chỉbởi giá trị ứng dụng trong y học mà nó mang lại, mà còn ở tính khả thi cao, doviệc phát triển tế bào não từ tế bào da khá đơn giản, ít nguy hiểm cho chínhngười bệnh.
Phát hiện gen sốnglâu trăm tuổi
Các nhà khoa họcthuộc Trường đại học Leiden(Hà Lan) là tác giả của công trình này. Trong nghiên cứu của mình, họ đã pháthiện các gen đặc biệt ở con người có thể giúp những người mang gen này sống thọtrăm tuổi kể cả trong những điều kiện sống khắc nghiệt. Nhóm gen tuổi thọ đượcđặt tên là methuselah. Sự tồn tại của gen này có thể giúp bảo vệ con ngườichống lại các ảnh hưởng có hại của môi trường sống. Kiểm tra ADN cùng lúc chothấy, họ cùng có mang những gen thuộc nhóm gen tuổi thọ cao methuselah nóitrên. Điều đặc biệt nữa là sự trường thọ dường như có tính di truyền trong giađình của những người này. Gen methuselah cũng khiến cho cơ thể có hệ miễn dịchrất tốt, quá trình lão hóa ở da diễn ra chậm hơn bình thường và rất ít nguy cơmắc bệnh tim mạch, đái tháo đường, cũng như chứng tăng huyết áp - vốn là cácchứng bệnh thường xuất hiện nhiều ở người cao tuổi.
Kết quả nghiên cứunày đã mở ra một bước tiến quan trọng trong việc tìm ra phương pháp kéo dàituổi thọ ở con người. Các nhà khoa học cho biết, từ việc xác định được gen kiểmsoát tuổi thọ của con người, chúng ta có thể tìm ra các protein cần thiết đểphát triển những gen này. Từ đó đẩy mạnh và duy trì sự tồn tại của gen trườngthọ nhằm kéo dài tuổi thọ và ngăn chặn bệnh tật cho con người trong tương lai.
Triển vọng mới choloại thuốc chống lão hóa
Tìm ra loại thuốc cótác dụng chống lão hóa hiệu quả, làm giảm sự suy yếu của các cơ, đồng thờikhiến cho cơ thể khỏe mạnh, trẻ trung là mục tiêu mà giới khoa học luôn hướngtới trong nhiều năm qua.
Ở con người, cáchoạt động căng thẳng như nâng vật nặng có thể dẫn tới kết quả là gây tổn thươngnhỏ cho các cơ, song những tổn thương này ở người trưởng thành hoặc người còntrẻ thì nhanh chóng phục hồi do quá trình tế bào tự tái tạo, tự hàn gắn thươngtổn. Trong khi đó, ở người già, những tế bào cơ bị tổn thương hoặc bị mất đithì không còn khả năng tự phục hồi, tái tạo dẫn tới việc người già sau khi bịthương rất khó lành, cơ ngày càng yếu và sức khỏe thì ngày một kém đi.
Vấn đề chính củaphát hiện nằm ở chỗ các nhà khoa học đã tìm ra ảnh hưởng của protein có tên gọiFGF2 (fibroblast growth factor 2) - một loại protein có tác dụng kìm hãm sựphân chia của các tế bào. Khi những con chuột trở nên già nua, loại protein nàytăng lên và tiếp tục kìm hãm các tế bào gốc không cho chúng hoàn thành chứcnăng tái tạo tế bào của mình, khiến lão hóa là điều tất yếu. Song, các nhà khoahọc vẫn không hiểu vì lý do gì nồng độ protein FGF2 lại tăng lên cùng với tuổitác.
Hình ảnh tế bào não.Bằng cách sử dụngmột loại thuốc SU5402 có tác dụng ức chế FGF2, các nhà khoa học cho biết, họ cóthể ngăn chặn được việc FGF2 liên tục kìm hãm tế bào gốc.
TS. Albert Bassonthuộc Trường đại học King, London(Anh) cho biết, việc kích thích tế bào gốc phân chia là một cách để duy trì sựtrẻ trung cho cơ thể. Nếu cách làm này được tiến hành trên con người, nó có thểgiúp chúng ta ngăn chặn tuổi già một cách hiệu quả.
Tìm ra phương thuốcchữa bệnh già trước tuổi
Từ lâu, căn bệnh giàtrước tuổi được xem như một trong những hội chứng về gen hiếm gặp chưa có thuốcchữa trị. Hội chứng này có tên khoa học là Benjamin Button (đặt theo tên nhàkhoa học đã phát hiện ra căn bệnh) hay còn gọi là Progeria.
Người mắc bệnh cótốc độ lão hóa cơ thể nhanh gấp 8 lần sovới người bình thường và một cậu bé 10 tuổi mắc bệnh thì cơ thể và các bộ phậnchức năng giống như một người già. Trước đó, các nhà khoa thuộc Viện Nghiên cứubệnh viện Boston (Anh) đã phát triển loại thuốc đầu tiên chữa trị hội chứngProgeria, tuy loại thuốc này có khả năng ngăn chặn quá trình già đi nhanh chóngở người bệnh, song lại có tác dụng phụ là có thể gây ra bệnh ung thư và giatăng tỉ lệ tử vong ở người bệnh. Việc các nhà khoa học phát triển loại thuốcmới có tác dụng cải thiện cân nặng, cấu trúc xương và sức khỏe hệ tim mạch củangười mắc bệnh progeria là một thành công lớn. Thuốc có tên gọi lonafarnib cótác động lên gen đột biến LMNA - được xem là gen đột biến gây ra bệnh progeria(LMNA là gen giúp kích thích sản sinh ra protein giúp giữ sự gắn kết các nhântế bào lại với nhau. Khi LMNA bị đột biến, quá trình gắn kết tế bào bị đảo lộn,dẫn tới tốc độ lão hóa tăng nhanh bất thường). Việc thử nghiệm loại thuốc chữabệnh Progeria thành công giúp hạn chế tới 35% tốc độ lão hóa chức năng tim ởngười bệnh được xem là một bước tiến lớn của y học trong việc điều trị hội chứnggià trước tuổi.
Thành Vương (Tổnghợp)
About Hien Ninh
0 nhận xét:
Đăng nhận xét