Đóng góp của những hoạt động tiêm chủng mở rộng ở Việt Nam đã làm thay đổi diện mạo nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm ở trẻ em. Các danh mục vaccin phòng bệnh ngày một nhiều hơn, chất lượng và an toàn hơn. Trong nhiều những thành công đó, thanh toán bại liệt là một kỳ tích của y tế Việt Nam mà GS. Nguyễn Văn Mẫn là người đã có nhiều đóng góp.
Người có "căn duyên" với những mũi vaccin
Trong căn phòng làm việc của mình, GS Mẫn say sưa nói với tôi về những công trình khoa học mà ông và các đồng nghiệp đang nghiên cứu và bước đầu có những kết quả khả quan. Tôi cảm thấy đối với ông tình yêu dành cho khoa học vẫn dào dạt sức trẻ, vẫn đầy đam mê như một buổi sáng mùa thu ngày nào người thanh niên Hà Nội có tên Nguyễn Văn Mẫn từ biệt Tây Hồ lộng gió lên chiến khu Việt Bắc và trở thành sinh viên trường Đại học Y Hà Nội từ những ngày kháng chiến (1952). Những tháng ngày học tập tại chiến khu, gần gũi với gian khổ của bộ đội, của nhân dân đã khiến ông hăm hở lựa chọn con đường y học dự phòng. "Căn duyên" với những mũi vaccin phòng bệnh bắt đầu từ những tháng năm ấy.
 GS. Nguyễn Văn Mẫn trình bày tại Hội nghị khoa học quốc tế Malaysia 2009. |
Đã hơn hai mươi năm Chương trình TCMR có mặt ở Việt Nam, tỉ lệ tiêm chủng đầy đủ các loại vaccin cho trẻ dưới 1 tuổi luôn đạt trên 90%, nhiều tỉnh, thành phố đạt được mức 100%, bệnh bại liệt đã được thanh toán, các bệnh uốn ván sơ sinh đã được loại trừ… Việt Nam cũng đã đưa vào sử dụng vaccin "5 trong 1". Đó là những kỳ tích của y tế Việt Nam mà trong đó GS Mẫn là người đã có nhiều đóng góp.
Năm 1985, khi Chương trình tiêm chủng mở rộng (TCMR) bắt đầu được triển khai ở Việt Nam, GS. Mẫn lúc đó là Phó viện trưởng Viện vệ sinh dịch tễ trung ương, ông được giao nhiệm vụ làm Chủ nhiệm Chương trình TCMR miền Bắc. Bao nhiêu khó khăn chồng chất ở thời điểm này, bệnh dịch ở trẻ em rất nhiều, vaccin còn ít ỏi, hệ thống dây chuyền lạnh vừa thiếu lại vừa yếu, cán bộ làm tiêm chủng không đủ người, công tác tuyên truyền vận động người dân gắn bó với TCMR gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là đồng bào miền núi, vùng sâu, vùng xa… Lo lắng, bộn bề với công việc nhưng ông rất vui vì ước mơ có được một chương trình phòng bệnh chiến lược cho trẻ em đã trở thành hiện thực. Mỗi lần tham gia chiến dịch tiêm chủng ở miền núi là mỗi lần ông nặng lòng hơn với tinh thần làm việc của các cán bộ tiêm chủng nơi đây, họ mang vaccin đến với đồng bào của mình bằng trái tim và sự nhiệt tình không gì sánh nổi.
Hành trình vì những "vaccin made in Việt Nam"
Năm 1990, khi Việt Nam cam kết cùng cộng đồng quốc tế thanh toán bệnh bại liệt, khó khăn đặt ra cho y tế dự phòng và Chương trình TCMR là vấn đề vaccin. Việt Nam là quốc gia đầu tiên ở Châu Á sản xuất được vaccin bại liệt. Tuy nhiên tại thời điểm đó Việt Nam vẫn chưa tự túc hoàn toàn được vaccin mà dựa vào nguồn vaccin viện trợ là điều không thể khi mà chúng ta quyết tâm thanh toán căn bệnh này. Năm 1994, GS Mẫn về làm Giám đốc Trung tâm sản xuất vaccin Sabin, tiếp nối công việc của GS Hoàng Thuỷ Nguyên. 10 năm làm Giám đốc một trung tâm khoa học hàng đầu về vaccin của cả nước, GS Mẫn đã cùng các đồng nghiệp cung cấp đủ vaccin bại liệt phục vụ TCMR trên toàn quốc. Số lượng vaccin từ 17 triệu liều năm 1994 lên 20 triệu liều năm 1995, riêng trong năm 1997, Trung tâm đã cung cấp cho TCMR gần 40 triệu liều. Thành quả thanh toán bại liệt năm 2000 của Việt Nam có sự đóng góp không nhỏ của Trung tâm sản xuất vaccin Sabin mà GS Mẫn là người đứng mũi chịu sào. Không chỉ chú trọng số lượng vaccin được làm ra, GS Mẫn còn đặc biệt đầu tư cho dây truyền công nghệ sản xuất vaccin, chính vì thế chất lượng vaccin do Trung tâm sản xuất luôn đảm bảo những yêu cầu nghiêm ngặt của quốc tế.
Song song với nhiệm vụ bảo vệ thành quả thanh toán bệnh bại liệt, loại trừ bệnh uốn ván sơ sinh, Việt Nam hướng tới mục tiêu thanh toán bệnh sởi vào năm 2012, nhiệm vụ khó khăn và vinh quang này đặt lên vai ngành y tế. Cùng với những nỗ lực khác thì vấn đề tự chủ sản xuất vaccin này trong nước cũng là một đòi hỏi cấp thiết. Để chủ động vaccin phòng bệnh sởi, được sự hỗ trợ của Chính phủ Nhật Bản, năm 2004, GS Mẫn và các cộng sự bắt tay gây dựng một cơ sở sản xuất vaccin sởi tại Hà Nội, đó là Trung tâm sản xuất vaccin và sinh phẩm y tế (POLYVAC).
Vượt qua tất cả những khó khăn và sự kiểm định chặt chẽ về mọi yếu tố kỹ thuật, pháp lý, đảm bảo chất lượng... vaccin sởi "made in Việt Nam" đã chính thức được cấp phép sử dụng. Năm 2009, 1,3 triệu liều vaccin đầu tiên đã được đưa vào TCMR và từ năm 2010 đảm nhận toàn bộ nhu cầu vaccin sởi của Chương trình với khoảng 5 triệu liều mỗi năm. Thành công này ghi tên Việt Nam và Indonesia là hai quốc gia duy nhất trong khu vực Đông Nam Á sản xuất được vaccin này.
Với năng lực sản xuất 7,5 triệu liều vaccin sởi mỗi năm, POLYVAC không chỉ đáp ứng nhu cầu của TCMR mà còn đảm bảo đủ vaccin phục vụ các chiến lược tiêm vaccin cho lứa tuổi lớn hơn nhằm đi tới loại trừ bệnh sởi ở nước ta vào năm 2012. Có được dây chuyền sản xuất vaccin sởi hiện đại cũng là điều kiện thuận lợi để POLYVAC triển khai sản xuất vaccin sởi - quai bị - rubella trong thời gian tới.
 GS. Nguyễn Văn Mẫn (thứ 2 từ trái sang) cùng các nhà khoa học Nhật Bản và Malaysia. |
Tâm hồn nghệ sĩ trong trí tuệ của một nhà khoa học
Không chỉ là một nhà khoa học, GS Mẫn còn là một người làm kinh tế giỏi, ông chính là người đã đưa Trung tâm khoa học sản xuất vaccin Sabin thành một đơn vị "ăn nên làm ra", nâng cao đời sống của cán bộ nhân viên, thu hút được đầu tư của Chính phủ và nhiều tổ chức quốc tế. Được trò chuyện cùng ông, tôi còn nhận ra đó là con người có tâm hồn nghệ thuật, yêu và thiết tha với cái đẹp đến lạ lùng, có lẽ sinh ra và lớn lên trên mảnh đất Tây Hồ đầy sóng, đầy gió và nhiều huyền thoại đã cho ông có một tâm hồn như thế. Trong căn phòng làm việc của ông, mấy ai biết rằng những bức ảnh mờ sương ở Sapa, mơ màng chiều sông Hương... treo trên tường kia lại là của "nhiếp ảnh gia" Nguyễn Văn Mẫn! Giờ đây, ở cái tuổi "xưa nay hiếm" nhưng ông vẫn tham gia sáng lập và hoạt động khoa học sôi nổi tại Trung tâm nghiên cứu và tư vấn sức khỏe cộng đồng (thuộc Hội liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Hà Nội). Thời gian lấy đi sức khỏe và tuổi xuân nhưng có lẽ lại làm đầy thêm tình yêu khoa học của những người như GS. Mẫn.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét